طبیعت گرمی و سردی خوراکی ها

طبیعت گرمی و سردی خوراکی ها

در طب سنتی غذاها را به سرد و گرم تقسیم‌بندی می‌کنند و برای هر کدام خواص ویژه‌ای در نظر می‌گیرند.گرمی و سردی غذا آن است بسته به مزاج مصرف‌کننده، تأثیراتی را در بدن فرد ایجاد می‌کند. از آنجایی که حفظ تعادل مزاج ضامن سلامتی است، دریافت غذاهای سرد و گرم باید متناسب با مزاج افراد صورت گیرد، به عنوان مثال مزاج سرد با دریافت غذاهای گرم به تعادل خود نزدیک می‌شود.

مزاج‌های چندگانه افراد:

طبق نظر رازی اگر مقداری خون را در ظرفی شیشه‌ای بریزیم و آن را به حال خود بگذاریم، بعد از مدتی چهار لایه در آن قابل تشخیص است:

لایه اول (پایین ظرف) تیره‌ترین بخش است و از گلبول‌های قرمز رسوب یافته تشکیل شده است.
لایه دوم حالتی شبیه به سفیده تخم مرغ دارد و از تجمع گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها حاصل شده است.
لایه سوم رنگ قرمز دارد و محل تجمع هموگلوبین است.
لایه آخر (بالای ظرف) به رنگ زرد بوده و حالت کف دارد.

حکمای قدیم لایه اول (سنگین‌ترین) را سودا، لایه دوم را بلغم و سومی را خون و لایه آخر را صفرا نامیده‌اند.
نظر مشترک همه دانشمندان طب قدیم بر این بوده است که هر یک از این لایه‌ها با یکی از چهار عنصر اصلی موجود در طبیعت هم‌خوانی داشته و خاصیت آن را دارا می‌باشد. چنانچه می‌توان آن‌ها را به صورت زیر دسته‌بندی کرد:

آتش 👈 صفرا👈خصوصیات: گرم و خشک
هوا 👈 خون👈خصوصیات: گرم و تر
آب👈بلغم👈خصوصیات: سرد و تر
خاک 👈 سودا👈خصوصیات: سرد و خشک

در واقع اخلاط چهارگانه شامل سودا، بلغم، خون و صفرا هستند و خصوصیات آن‌ها مزاج افراد را می‌سازد. چهار مزاج مرکب داریم که دو صفت گرمی و سردی در آن‌ها غالب و دو صفت دیگر یعنی خشکی و تری مغلوب است، اما در کل 9 نوع مزاج داریم ( 4 مزاج ساده شامل گرمی، سردی، خشکی، تری، و 4 مزاج مرکب که ذکر شد). اگر اخلاط چهارگانه به تعادل در بدن وجود داشته باشد و هیچ‌کدام بر دیگری غلبه نکند مزاج نهم یعنی مزاج معتدل حاصل خواهد شد.
اهمیت گرمی و سردی غذا در اینجا مشخص می‌شود که می‌توان با هماهنگ نمودن گرمی و سردی غذا به طور معکوس با مزاج افراد، تعادل را برای رسیدن به مزاج معتدل برقرار نمود.

افراد دارای طبع سرد:

اکثریت افراد از طبع سرد برخوردار هستند.

حالت سستی و ناتوانی دارند.
کمبود انرژی دارند.
احساس ضعف در آنها شایع است.
معمولا درون‌گرا هستند.
احساسات خود را کمتر بروز می‌دهند.
نبض آنها آرام‌تر می‌زند.
دارای رگ‌های باریک هستند.
این افراد حس تحریک‌پذیری پایین‌تری دارند.
بی‌خیال و غیرحساسند.
به‌دلیل وجود رگ‌های باریک و جریان کندتر خون، در آنها سفیدی و گاه رنگ پریدگی مشهود است.
بدن این افراد در هوای سرد به راحتی با عوامل فیزیکی و فیزیولوژیک گرم نمی‌شود و سرما تا مدت زیادی در بدن این افراد باقی می‌ماند.
موی سر آن‌ها تمایل به ریزش داشته و زود سفید می‌شود.

افراد دارای طبع گرم :

پرانرژی
پرکار
فعال
برون گرا
احساسات خود را به سرعت بروز می‌دهند.
دارای تحریک‌پذیری بسیار بالا
نبض سریع
احساس گرمی
حرارت زیاد
رگ‌های برجسته
معمولا در هوای سرد به راحتی با عوامل فیزیولوژیک و فیزیکی موجود گرم می‌شوند.
خنک شدن بدن آنها در هوای گرم به راحتی امکانپذیر نیست.
امروز از لحاظ علمی ثابت شده است غذاهای گرم بر سیستم اعصاب سمپاتیک تأثیر گذاشته و غذاهای سرد سیستم پاراسمپاتیک را فعال می‌کنند. همان‌طور که می‌دانید سیستم سمپاتیک همراه با افزایش ضربان قلب و پرخون شدن اندام‌ها بوده و خاصیت تحریک‌کننده و فعال‌کننده بر اغلب اندام‌ها دارد.
برای تعدیل طبع یک ماده غذایی می توان از ترکیب آن با مواد غذایی دیگر که دارای طبع مخالف با آن هست استفاده نمود به طور مثال برای تعدیل سردی ماست می توان آن را با موسیر میل نمود یا برای تعدیل سردی برنج می توان آن را با زیره میل نمود.
و هر چیز سرد دیگر با گرمی هایی مثل عسل و خرما و دیگر غذاهای گرم مصرف شود.

برخی از ادویه ها در آشپزخانه ما ایرانی ها کاربرد بیشتری دارند. به همین دلیل لازم است با مزاج آنها آشنا شویم و مصلح هایشان رابشناسیم تا بتوانیم به بهترین شکل ممکن از این ادویه های پرکاربرد در طبخ غذاهای ایرانی و فرنگی استفاده کنیم. اولین ادویه پرکاربرد زردچوبه است. زردچوبه، مزاج گرم و خشکی دارد و آبلیمو به عنوان مصلح آن در طب سنتی مطرح شده است. زنجبیل جزو دیگر ادویه های با طبع گرم و خشک است که می توان از عسل و روغن بادام برای تعدیل طبع آن کمک گرفت. هل و خردل هم هر دو گرم و خشک هستند و می توان مزاج آنها را با کتیرا تعدیل کرد. دارچین هم از دیگر ادویه های مورد علاقه ما ایرانی ها و با مزاج گرم و خشک است. روغن بادام، کاسنی و سرکه جزو مصلح های دارچین محسوب می شوند. فلفل هم مزاج گرم و خشکی دارد.

افرادی که مزاجشان گرم است، می توانند آن را با روغن های گیاهی سرد و افرادی که مزاجشان سرداست، فلفل را با عسل مصرف کنند. به طور کلی، بیشتر ادویه های پر کاربرد ایرانی ها طبع گرم دارند بنابراین می توان آنها رابه خوراکی ها، آشامیدنی ها و میوه هایی باطبع سرد اضافه کرد.